Φανταστείτε τον Σίγκμουντ Φρόυντ. Εκκεντρικός, εμμονικός με τη σεξουαλικότητα, με τη χαρακτηριστική λευκή γενειάδα του και τα μαύρα στρογγυλά γυαλιά.
Στο σαλόνι του δεσπόζει ο διάσημος, παϊζλεϋ καναπές του, πάνω στον οποίο οι ασθενείς ξαπλώνουν για να μιλήσουν, ενώ εκείνος σιωπηλός καπνίζει πούρα.
Και γύρω του, χιλιάδες αρχαιότητες, από αιγυπτιακά αγάλματα μέχρι αρχαιοελληνικά αγγεία, συνθέτουν το προσωπικό του αφιέρωμα στην αρχαιότητα.
Ήταν άλλωστε ο πατέρας της ψυχολογίας, λέξη που η ίδια η ελληνική γλώσσα μάς προσφέρει: η «μελέτη της ψυχής». Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι ο Φρόυντ εμπνεύστηκε βαθιά από την ελληνορωμαϊκή παράδοση. Κι αν δεν το συνειδητοποιούμε πάντα, πολλές φορές μιλάμε για τις ιδέες του χρησιμοποιώντας τον ίδιο τον λόγο των Κλασικών.
Ιδού μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα…
Έρως και Θάνατος
Σύμφωνα με τη θεωρία των ενορμήσεων του Φρόυντ, η ανθρώπινη φύση καθοδηγείται από δύο αντίρροπες δυνάμεις: τον Έρωτα και τον Θάνατο. Οι δύο αυτές ενορμήσεις, που παλεύουν μέσα μας, δανείζονται τα ονόματά τους από μυθικές μορφές του αρχαιοελληνικού κόσμου, όπως τις περιγράφει ο Ησίοδος στη Θεογονία του.
Ο Έρως, ο θεός της αγάπης και του πόθου, είναι γνωστός σήμερα από τις καρτ-ποστάλ του Αγίου Βαλεντίνου: ένα φτερωτό, παχουλό αγόρι που σκορπά τα βέλη του πόθου. Για τον Φρόυντ, όμως, ο Έρως είναι κάτι πιο βαθύ: συμβολίζει την επιθυμία για απόλαυση, σύνδεση, ζωή.
Στον αντίποδα, υπάρχει ο Θάνατος — η ορμή για αυτοκαταστροφή, η εσωτερική κλίση προς τη διάλυση και το μηδέν. Ο Φρόυντ τον προσωποποιεί με τον ομώνυμο θεό, τον αδελφό του Ύπνου, που κατά τον Ησίοδο είναι «χωρίς έλεος» και «μισητός ακόμη και στους αθάνατους».
Οιδίποδας
Η τραγωδία Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή, γραμμένη το 429 π.Χ., αφηγείται μια ιστορία βαθιά ανθρώπινη και διαχρονικά συγκλονιστική: ο Οιδίποδας, βασιλιάς της Θήβας, γεννιέται με τη φοβερή μοίρα να σκοτώσει τον πατέρα του και να παντρευτεί τη μητέρα του. Εγκαταλείπεται βρέφος, ανατρέφεται αλλού, αλλά η μοίρα εκπληρώνεται — εν αγνοία του, σκοτώνει τον Λάιο στον δρόμο και παντρεύεται τη μητέρα του, την Ιοκάστη.
Όταν αποκαλυφθεί η φρικτή αλήθεια, ο Οιδίποδας τυφλώνεται μόνος του, σε μια σκηνή που έχει μείνει ανεξίτηλη στην ανθρώπινη φαντασία. Ο Φρόυντ είδε σ’ αυτή την ιστορία το ασυνείδητο υπόστρωμα μιας καθολικής ανθρώπινης τάσης: τον «οιδιπόδειο σύνδεσμο», την ασυνείδητη ερωτική επιθυμία προς τον γονέα του αντίθετου φύλου.
Νάρκισσος
Το 1914, ο Φρόυντ εισήγαγε τη λέξη «ναρκισσισμός» στο δυτικό ψυχολογικό λεξιλόγιο. Αντλεί την έννοια από τον μύθο του Νάρκισσου, όπως τον περιγράφει ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις. Ο νεαρός Νάρκισσος, αρνούμενος με περιφρόνηση κάθε ερωτικό κάλεσμα, καταλήγει να ερωτευτεί το ίδιο του το είδωλο σε μια λίμνη — και πεθαίνει βυθισμένος στην αντανάκλασή του.
Ο Φρόυντ και οι διάδοχοί του ερμήνευσαν τον μύθο ως σύμβολο παθολογικής αυτολατρείας. Η ειρωνεία; Συχνά τέτοια υπεροπτικά άτομα κρύβουν μια βαθειά αίσθηση κατωτερότητας και εσωτερικής ανασφάλειας.
Απόλλων και Διόνυσος
Η αντίθεση Απόλλωνα και Διονύσου — η διάκριση ανάμεσα στη λογική και το ένστικτο — έχει βαθιές ρίζες στη δυτική φιλοσοφία. Ο Νίτσε, στη Γέννηση της Τραγωδίας (1872), είδε στην αρχαία ελληνική τραγωδία μια προσπάθεια συμφιλίωσης των δύο αυτών κόσμων: ο Απόλλων, θεός του φωτός και της αρμονίας, συμβόλιζε τον λόγο και την τάξη· ο Διόνυσος, θεός της μέθης και της έκστασης, ενσάρκωνε το πάθος, την ελευθερία, την παραφορά.
Για τον Φρόυντ, η ίδια διάκριση μεταφράζεται ψυχολογικά: ο Απόλλων είναι το Εγώ, το συνειδητό και λογικό μέρος του ανθρώπου. Ο Διόνυσος είναι το Εκείνο (id), το ασυνείδητο, η πηγή της επιθυμίας και του ενστίκτου.
Ο Τζόζεφ Κάμπελ, επηρεασμένος από τη γιουνγκιανή σκέψη, έγραψε ότι η ελληνική παράδοση διδάσκει την ανάγκη ισορροπίας ανάμεσα σε Απόλλωνα και Διόνυσο — λογική και πάθος, συνείδηση και ένστικτο. Μαζί, συνθέτουν την πληρότητα της ανθρώπινης ψυχής.
Μια Αρχαία Κληρονομιά Ζωντανή
Η ελληνική μυθολογία παραμένει ίσως η πιο ανθεκτική κληρονομιά της κλασικής αρχαιότητας. Με τις εικόνες και τις αφηγήσεις της, άγγιξε το συλλογικό ασυνείδητο της Δύσης. Μέσα από τον Φρόυντ, και την ψυχολογία που θεμελίωσε, οι αρχαίοι Έλληνες εξακολουθούν να μιλούν για τη ζωή και τον θάνατο, την αγάπη και τη σεξουαλικότητα, το τραύμα και το πάθος.
Διαβάζοντας τους αρχαίους μύθους, κατανοούμε καλύτερα τη σύγχρονη ψυχή. Είτε πρόκειται για το βέλος του Έρωτα, είτε για τη θλιβερή αυτοαγάπη του Νάρκισσου, είτε για την τραγική πορεία του Οιδίποδα, οι μύθοι αυτοί αποτυπώνουν τις πιο σκοτεινές αλλά και τις πιο φωτεινές πτυχές του ανθρώπου.-
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Η αξία της μόρφωσης στον Αριστοτέλη, τον Θερβάντες, τον Κομφούκιο
Παγκόσμιας σημασίας για τον ανθρώπινο Πολιτισμό είναι η Άλωση της Πόλης
Νικόλαος Πολίτης, ο πατέρας της ελληνικής λαογραφίας
Πώς η επίθεση στο Ιράν σφραγίζει την πολιτική κληρονομιά του Νετανιάχου
Η τέχνη της ενσάρκωσης: Πώς η χριστιανική πίστη μεταμόρφωσε την ιδέα της τέχνης
Βίκτορ Ουγκό, ο μέγας εκπρόσωπος του ρομαντισμού
Μαρία Κάλλας, η απόλυτη πριμαντόνα
Στιβ Τζομπς: Η σκέψη χωρίς πράξη, είναι ελλιπής
Τζον Στιούαρτ Μιλ, ο θεμελιωτής του ωφελιμισμού
Όταν η Μπουμπουλίνα συνάντησε τον δισέγγονό της!
δεν βρέθηκαν σχόλια επισκεπτών...