του Ρένου Αποστολίδη (*)
Η Άλωση μένει ουλή βαθιά στη συνείδηση του Νεοελληνισμού, βούλα πύρινη που πάντα φλεγμαίνει ακόμα όσα κι αν πολιτικώς αναγκαία ύστερα, σύγχρονα ή και μέλλοντα, παρεμπέσουν ποτέ να την επικαλύψουν ιστορικά.
Και εδώ που τα λέμε ακόμα όχι μονάχα γιατί είναι δικό μας μέγα πάθος και έκφραση του πατριωτισμού μας, αλλά της όλης ευρωπαϊκής ιστορίας και της πορείας καθαυτό του όλου δυτικού πολιτισμού.
Κανένα γεγονός πολέμου άλλο δεν είχε τέτοια εκρηκτική και κρισιμότατη σημασία, παραμόνιμη, αρνητική για κάθε ανθρώπινη και ανθρωπιστική αξία, και που κρατάει ακόμα, και να που στις μέρες μας απειλούν οι μαύρες πάλι συνέπειες του.
Γιατί Τούρκοι, όπως και να το κάνουμε, ήταν αυτοί, και ως τη Βιέννη φτάσαν μετά, και τη Νέα Ρώμη βέβαια είχαν πατήσει (τη Ρώμη δηλαδή προπύργιο και προβολέα κατά την Ανατολή) και τέτοιο φοβερό για όλους κλειδί της Ευρασίας είχαν αρπάξει, που διπλαμπαρώνει το βορρά της να ασφυκτιά πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, που φυλακίζει την Ανατολή στο δύσκολο εαυτό της (γιατί αδιαπέραστοι πολιτιστικά είναι οι Τούρκοι) και πάνω από μισή χιλιετία η Ευρώπη δεν μπορεί όλο αυτό να το αναιρέσει.
Άλωση, που καμιά άλλη σ’ όλη την ιστορία δεν πραγματώθηκε τόσο βάναυσα και ωμά και βάρβαρα και αιματηρά, με τέτοιο ανατολίτικο αμόκ απανθρωπικής σφαγής και καταστροφής των πάντων!
Και τι πρώτης πόλης, τι λαμπάδας, τη φάρου πολιτισμού, επί μια χιλιετία ακόμα και προς Ανατολή και προς Δύση, και προς Νότο και προς Βορρά, προς τις πιο απολίτιστες λαοθάλασσες της Ασίας και της Αφρικής ακόμα μα και προς τις επαναβαρβαρωμένες (από τι Γότθους, Ούννους και άλλους) της νότιας μεσαιωνικής Ευρώπης, ως τα κράσπεδα των Άλπεων και πέρα από τα Πυρηναία.
Και τι πυρπόληση, τη αφανισμό κορυφαίων ανθρώπινων ποιοτήτων, δημιουργημάτων, κειμένων της ελληνικής Αρχαιότητας, της μήτρας του δυτικού πολιτισμού, κατάφεραν μέσα στην Άλωση εκείνη, σε μια μέρα, σε τρεις μέρες, και επί πεντέμισι μετά αιώνες συνέχεια, και ακόμα επαπειλούν, και δεν θα πάψουν!
Ποια πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, που με ένα στόμα καταριούνται πάντα ή Φιλολογία, η Φιλοσοφία, η Επιστήμη, δεν ξεπεράστηκε καταστροφικότερα με όσα κάηκαν, σκίστηκαν μανιακά, σκορπίστηκαν με ισλαμική παραφορά και χάθηκαν για πάντα, να μαζεύει ως σήμερα η πολιτισμένη ανθρωπότητα θρηνώντας ψίχουλά τους, συντρίμμια, «παλιόχαρτα» ξετιναγμένα σα σκουπίδια τους πέντε ανέμους της Ανατολής… τι Πλάτωνες, τι Αριστοτέληδες, τι ρήτορες, τι τραγικοί, τι ιστορικοί, τι γεωγράφοι, τι φυσιογνώστες, τι μη πολύτιμο, μαζεμένο εκεί από τους μορφωμένους με Ελληνισμό (παρά το δόγμα και τη θρησκευτική καταφορά των όχλων οκτώ πρωτοχριστιανικών αιώνων), από τους Φώτιους, τους Αρέθες, τους άλλους όσους που η πίστη δεν τύφλωνε και τι έργα τέχνης συντρίφθηκαν, μουτζαλώθηκαν, καταγδάρθηκαν, γκρεμιστήκανε, γίναν τζαμιά, γίναν τεκέδες, και ξηλώθηκαν τα μοναδικά ξυλοτεχνήματα, σπάστηκαν τα αγάλματα, καταπατήθηκαν οι καταπληκτικές εικόνες, ξεψηφιδώθηκαν μία- μία ψηφίδα με το σκεπάρνι τα υπερφυή ψηφιδωτά, και ως πριν λίγα χρόνια ταξιδιώτες ἔβλεπαν άξαφνα χρωματιστές ψηφίδες σε σωρούς χυμένες σκουπιδιών, έξω από μνημεία βυζαντινά ν’ αστράφτουν!
Χάθηκε τέχνη ανεπανάληπτη εκεί, χάθηκε πνεύμα ελευθερωτικό του ανθρώπου, καταδιωκτικό του απανθρωπισμού, φωτιστικό της συνείδησης, και με τι μίσος κατά παντός ανώτερου, με ηδονή του τυφλού κατώτερου, που θριαμβευτής πια ορμάει στη λαγνεία της αποχαλίνωσης των πιο πρόστυχων ροπών του και παθών.
Αυτό είναι το θέμα.
Όχι δικό μας μόνο, σαν Ελλήνων και σαν πολιτισμένων.
Δεν είναι, απλώς, το τι χάσαμε εμείς και από ποιο λουτρό αίματος γεννηθήκαμε.
Γιατί, βέβαια, τότε οριστικά γεννηθήκαμε ακόμα και αυτός είναι ο λώρος- πληγή που μας δένει άμεσα, εθνικά κατάβαθα, και σαν λαό και σαν συνείδηση νεοελληνική τον καθένα, με την απώτερη αρχαιοελληνική καταβολή, και όλη μας την όποια ζωτική παράδοση, μνήμες και ριζικά ιστορικά χαράγματα.
Είναι νόμος ιστορικός, και βιολογικός βαθύτερα, η πληγή να γεννάει, και μήτρα να γίνεται η βαθιά ουλή, να σαρκώνεται προς το νέο, να τεκνώνει, να δημιουργεί, να συνεχίζει ορμητικότερα τη ζωή και τη βλάστηση.
Εκείνο που καιρό λανθάνει και οργανικά ωριμάζει, εκτινάσσεται ακατάσχετο από το χτύπημα ίσα- ίσα (παν ερπετόν πληγή νέμεται) και μάλιστα το πιο βάναυσο, και τόσο πιο απωθηριωτικό της ζωτικής ορμής για αυτό.
Και δεν είμαστε μόνο εμείς, είναι και όλοι οι λαοί των Βαλκανίων που από το πλήγμα των Τούρκων συνειδητοποιήθηκαν εθνικά και όρμησαν και αποτίναξαν το βάρβαρο ζυγό.
Είναι όλη η νοτιοανατολική Ευρώπη όμως αυτή, και λαμπάδα τους ήταν εκείνη που τους σβήστηκε.
Αυτή τους έφεγγε, τους δώριζε γράμματα και μόρφωση.
Την εποφθαλμιούσαν, ναι, μα και σ’ αυτήν προσέβλεπαν από το μεσαιωνικό σκοτάδι, θαμπωμένοι σαν τις νυχτοπεταλούδες.
Πόσους αιώνες πίσω πρέπει να τρέξει της ιστορίας η σκέψη για να σκοντάψει σε ισοδύναμα βαρβαρική άλωση σπουδαίας πόλης;
Στα Περσικά, δυο χιλιετίες πριν!
Και χωρίς να ήταν καν η Αθήνα επί Ξέρξη στην πλήρη της πολιτιστική ανάπτυξη, και δεν ήταν Τούρκοι βέβαια οι Πέρσες εκείνοι που και Ηράκλειτους προσκαλούσαν λέει στις αυλές τους, να ακούσουν και να δουν από τη σκέψη τους τον κόσμο με άλλα μάτια.
Δεν έκοβαν κεφάλια για να δει ο ζωγράφος πώς καλύτερα να ζωγραφίσει την ωμή σφαγή.
Της Ευρώπης όλης ήταν και είναι τέτοια πληγή και τέτοια βάρβαρη ουλή.
Και φυσικά, όχι του οποίου «ανατολισμού» μας τάχα, των Νεοελλήνων, αλλά του πολιτισμού μας του ευρωπαϊκού -ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ- θέμα μέγα, πέρα από τις ωμότητες, το αίμα, τις όποιες αντιθέσεις.
Στις συνειδήσεις μας πρέπει ΕΤΣΙ να σημειωθούν κάποτε αυτά, και όχι να θεωρείται η Πόλη και η υπόθεση της τόσο στενά ακόμα σαν στόχος παρελθόντος «εθνικιστικού μεγαλοϊδεατισμού» μας και άρα «φευκταίο», περίπου, το όραμα της, η σημασία της…
*****
(*) Απόσπασμα από τον πρόλογο του Ρένου Αποστολίδη στο βιβλίο του Α. Πασπάτη «Πολιορκία και Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Οθωμανών», έκδ. Ιονική Τράπεζα, Αθήνα, 1995
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Ποιες συμβουλές έδινε ο Νίκος Γκάτσος στον Μάνο Χατζηδάκι
Οι τέσσερις κύριοι κανόνες της μεθόδου του Καρτέσιου
Η ξύλινη σκάλα και το Πάσχα των Ελλήνων του Γιώργου Θέμελη
Όσκαρ Ουάιλντ: Εκεί που γίνονται όλες οι αμαρτίες του κόσμου
Ανρί Μπεργκσόν: Τα μαθηματικά μας βοηθούν να προσλάβουμε λογικά τον κόσμο
Μια βόλτα στον Κήπο του Επίκουρου, παρέα με τον Ανατόλ Φρανς
Άννα Συνοδινού, η ηθοποιός που έσκαβε βαθιά στα κείμενα της αρχαίας τραγωδίας
Ίρβιν Γιάλομ: Τα υλικά αγαθά είναι απατηλά
Χάνα Άρεντ: Με ένα λαό που δεν πιστεύει τίποτα, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις
Στέφαν Τσβάιχ, ο πιο πολυδιαβασμένος συγγραφέας του Μεσοπολέμου γράφει για τον Κόσμο του Χθες
δεν βρέθηκαν σχόλια επισκεπτών...