Η βαθιά απογοήτευση κι η ξενιτιά του Νικολάου Γύζη

Δημοσιεύτηκε στις 11/03/2025 στην κατηγορία Σημειωματάριο | δεν υπάρχουν σχόλια

Ο Νικόλαος Γύζης άφησε την Ελλάδα στα 32 του χρόνια με πικρία, με μια βαθιά απογοήτευση που δεν του επέτρεψε να επιστρέψει ποτέ ξανά για να δημιουργήσει στην πατρίδα του. Και όμως, σήμερα, περισσότερο από 150 χρόνια μετά, στεκόμαστε μπροστά στα έργα του με δέος, νιώθουμε μικροί μπροστά στο μεγαλείο του, και μια σκέψη μας βαραίνει: Του αξίζαμε περισσότερο.

Γεννημένος στην Τήνο το 1842, μεγάλωσε στην Αθήνα και έδειξε από μικρός ότι ήταν φτιαγμένος για να αφήσει το σημάδι του στην τέχνη. Οι σπουδές του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και έπειτα στην Ακαδημία του Μονάχου τον διαμόρφωσαν σε έναν από τους σπουδαιότερους ζωγράφους της εποχής του. Η Ελλάδα, όμως, η πατρίδα του, δεν μπορούσε να του δώσει αυτά που άξιζε. Το 1874 έφυγε για το Μόναχο, όπου έζησε και μεγαλούργησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Ήθελε να επιστρέψει, το ονειρευόταν, αλλά η πραγματικότητα της φτώχειας και της έλλειψης καλλιτεχνικής στήριξης τον κράτησε μακριά.

Στην ξενιτιά, ο Γύζης έγινε ένας από τους πιο σεβαστούς καλλιτέχνες της Σχολής του Μονάχου. Οι πίνακές του, γεμάτοι ψυχή, πατρίδα, μνήμες και αλληγορίες, αποτύπωναν το μεγαλείο του ελληνικού πνεύματος, ακόμα κι όταν ζωγραφίζονταν σε ξένους τοίχους. Το «Κρυφό Σχολειό», ένας από τους πιο συγκλονιστικούς του πίνακες, είναι η ζωντανή απόδειξη της βαθιάς του σύνδεσης με την Ελλάδα. Οι μορφές του, οι σκιές, τα χρώματα, όλα μιλούν για την πατρίδα που ποτέ δεν εγκατέλειψε την καρδιά του, ακόμη κι αν εκείνος αναγκάστηκε να την αφήσει πίσω.

Το Κρυφό Σχολείο του Νικολάου Γύζη

Τα τελευταία του χρόνια τα πέρασε μέσα στην αρρώστια, με τη σκέψη του να ταξιδεύει στα αγαπημένα του μέρη. “Αν ήταν δυνατόν να ερχόμουν στην Ελλάδα, στην Κεφαλονιά, στην Τήνο, στα γλυκά αυτά μέρη…” έγραψε λίγο πριν το τέλος. Όμως, δεν γύρισε ποτέ. Πέθανε στο Μόναχο το 1901, αφήνοντας πίσω του ένα έργο που δεν ανήκει μόνο στη Γερμανία ή στην Ελλάδα, αλλά στην ίδια την αιωνιότητα.

Σήμερα, ζητάμε συγγνώμη. Συγγνώμη που δεν του προσφέραμε την Ελλάδα που ονειρεύτηκε. Συγγνώμη που δεν τον κρατήσαμε κοντά μας. Μα πάνω απ’ όλα, στεκόμαστε με θαυμασμό, με περηφάνια και με απέραντη ευγνωμοσύνη μπροστά στο έργο του. Ο Γύζης μπορεί να έφυγε πικραμένος, αλλά η Ελλάδα ποτέ δεν έπαψε να τον τιμά.