Το νέο ιδεώδες της γνώσης, το οποίο ο Καρτέσιος προτάσσει της φιλοσοφίας του, Εγείρει την αξίωση να συμπεριλάβει όχι μόνο όλα τα μέρη της γνώσης αλλά επίσης όλες τις πλευρές και όψεις της ικανότητας. Όχι μόνο οι επιστήμες με τη στενή σημασία της λέξης, η λογική, τα μαθηματικά, η φυσική και η ψυχολογία, θα προσανατολιστούν προς μια νέα κατεύθυνση και θα οριστούν διαφορετικά βάσει αυτού του ιδεώδους, αλλά και η τέχνη θα υποταχθεί τώρα στην ίδια αυστηρή απαίτηση.
Και η τέχνη θα πρέπει να μετράται με άξονα τον «Λόγο» και να ελέγχεται σύμφωνα με τους κανόνες του κόμμα διότι μόνον ένας τέτοιος έλεγχος μπορεί να φανερώσει κατά πόσο η τέχνη έχει γνήσιο, μόνιμο και ουσιαστικό περιεχόμενο.
Ένα τέτοιο περιεχόμενο δεν περιέχεται στις εφήμερες συγκινήσεις που μας προξενούν τα έργα τέχνης. Εάν και εφόσον είναι δυνατόν να το αποδεχθούμε και να το υπερασπιστούμε, το περιεχόμενο αυτό θα πρέπει να θεμελιωθεί σε διαφορετική και πιο στέρεα βάση. Θα πρέπει να είναι απαλλαγμένο από την απεριόριστη μεταβλητότητα της απλής ευαρέσκειας ή απαρέσκειας και να ανόητε ως ένα εν εαυτώ σταθερό και αναγκαίο στοιχείο.
Ο Καρτέσιος δεν ενέταξε στη φιλοσοφία του μια συστηματική αισθητική, εντούτοις στη δομή του συνολικού φιλοσοφικού έργου του εμπεριέχεται έμμεσα το βασικό περίγραμμα της: θεωρώντας ως ουσία της γνώσης τη μη υποκείμενη σε όρους ενότητά της, η οποία θα άρει όλους τους αυθαίρετους και συμβατικούς διαχωρισμούς, ο Καρτέσιος επεκτείνει αυτή την ενότητα και στο βασίλειο της τέχνης. Δεν διστάζει να διευρύνει την έννοια της «καθολικής σοφίας» σε τέτοιο βαθμό ώστε η έννοια αυτή, ως γενικό πνευματικό αίτημα, να συμπεριλαμβάνει και την τέχνη μαζί με όλες τις επιμέρους εκφάνσεις της.
Όταν στους «Κανόνες για την καθοδήγηση του νου», ο Καρτέσιος προσδιορίζει για πρώτη φορά με πλήρη σαφήνεια το ιδεώδες της «καθολικής μάθησης», υπάγει σε αυτό, ακολουθώντας τη μεσαιωνική παράδοση, όχι μόνο τη γεωμετρία και την αριθμητική, την οπτική και την αστρονομία αλλά και τη μουσική. Και όσο περισσότερο εξαπλώνεται το πνεύμα του καρτεσιανισμού, όσο πιο αποφασιστικά και τολμηρά επιβάλλεται, τόσο πιο δραστικά διακηρύσσεται ο νέος νόμος και στην περιοχή της αισθητικής θεωρίας.
Διότι αν αυτή θελήσει να επιβληθεί και να νομιμοποιηθεί ως θεωρία, αν θελήσει να είναι κάτι περισσότερο από ένα συνονθύλευμα εμπειρικών παρατηρήσεων και αμεθόδευτα συσσωρευμένων κανόνων, τότε θα πρέπει να πραγματώσει μέσα της και να εκφράσει καθαρά τον γνήσιο χαρακτήρα και τη βασική επιταγή της θεωρίας ως τέτοιας.
Δεν επιτρέπεται να παραπλανηθεί από την ποικιλομορφία των αντικειμένων, αλλά θα πρέπει να συλλάβει την ουσία της καλλιτεχνικής διδασκαλίας και την ουσία της καλλιτεχνικής κρίσης στην ενότητα και στην ιδιάζουσα ολότητα τους. Τόσο στις επιστήμες όσο και στις τέχνες, σε μια τέτοια όλο ότι δεν θα φτάσουμε μόνο εφόσον κατορθώσουμε να υπαγάγουμε όλες τις ποικιλόμορφες και φαινομενικά ετερόκλητες εκφάνσεις σε μία μόνο αρχή, και τις ορίσουμε και τις παραγάγουμε βάσει αυτής.
Έτσι χαράχτηκε, άπαξ διά παντός, ο δρόμος τον οποίον έμελλε να ακολουθήσει η αισθητική του 17ου και του 18ου αιώνα. Βάση του αποτελεί ή ιδέα ότι, όπως η φύση κυριαρχείται σε όλες τις εκφάνσεις της από ορισμένες αρχές, και όπως ύψιστος σκοπός της γνώσης της φύσης είναι να συλλάβει αυτές τις αρχές και να τις διατυπώσει με σαφήνεια και ασφάλεια, έτσι και η αντίζηλος της φύσης, ή τέχνη, χαρακτηρίζεται από παρόμοιες εσωτερικές δεσμεύσεις.
Όπως υπάρχουν καθολικοί και απαράβατοι νόμοι της φύσης, έτσι θα πρέπει να υπάρχουν νόμοι αυτού του είδους και κύρους και για την «μίμηση της φύσης». Και, τέλος, θα πρέπει όλοι αυτοί οι επιμέρους νόμοι να μπορούν να ενταχθούν και να υποταχθούν σε μία και μοναδική απλή αρχή, σε ένα αξίωμα της μίμησης γενικά.
Ο Μπατέ εξέφρασε αυτή τη θεμελιακή πεποίθηση ήδη με τον τίτλο του βασικού του έργου «οι καλές τέχνες αναγόμενες στην ίδια αρχή, 1746), ένας τίτλος που φαίνεται να προαναγγέλλει την ευόδωση όλων των μεθοδολογικών προσπαθειών του 17ου και 18ου αιώνα…
"Η Φιλοσοφία του Διαφωτισμού"- Έρνστ Κασσίρερ- εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα, 2015
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αλεξάντερ Σολζενίτσιν, ο διανοούμενος που αποκάλυψε τις σοβιετικές θηριωδίες
Εκτόρ Μπερλιόζ, ο δημιουργός της προγραμματικής μουσικής (video)
Ευγένιος Ο' Νηλ: Η μοναξιά του ανθρώπου είναι ο φόβος του για τη ζωή
Ο Πάμπλο Πικάσο μιλά για την τέχνη, τη ζωή, τη ζωγραφική, τον Ραφαήλ...
Λέων Τολστόι: Οι άνθρωποι δεν μπορούν να δουν την τρέλα τους...
Πολ Ελυάρ: Η άσβεστη φλόγα της ελπίδας
Το Bolero του Ραβέλ έγινε 96 ετών- δείτε τη μαγευτική Πλισέτσκαγια να το χορεύει (video)
H μέθοδος Μπροντέλ: Διαβάζοντας «αλλιώς» την ιστορία
Ο Λορέντζος Μαβίλης, τα σονέτα, το σκάκι και η «Λήθη»
Στέφαν Τσβάιχ, ο πιο πολυδιαβασμένος συγγραφέας του Μεσοπολέμου, γράφει για τον Κόσμο του Χθες
Ο Ιωάννης Συκουτρής γράφει για το Νόημα της Ζωής
Ο Τάκης Παπατσώνης μπροστά σε ένα λευκό, ελληνικό ερημοκλήσι
Τα κυριότερα ρεύματα του βυζαντινού μυστικισμού
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος μιλά για την ημιμάθεια και την υποκρισία
δεν βρέθηκαν σχόλια επισκεπτών...