Τρίτη 11.02.2025,  

Η «Ανοιχτή Επιστολή σε έναν Νέο» που έστειλε (το 1966) ο Αντρέ Μωρουά

Δημοσιεύτηκε στις 05/02/2023 στην κατηγορία Στοχασμός  |  δεν υπάρχουν σχόλια

του Αντρέ Μωρουά

 

Είμαι 80 ετών και εσεις 20. Όσοι σας έχουν γνωρίσει μιλούν με τα καλύτερα λόγια για εσάς. Και τώρα, μου ζητάτε να σας δώσω μερικές συμβουλές για την πορεία σας στη ζωή. Εν ολίγοις μια επιστολή μαθητείας σαν αυτή που συντάσσει στο έργο του Mpαλζάκ η κυρία Nτεγκωλ για τον Φέλιξ Γκόλντεν ή σαν εκείνοι που έγραψε ο Γκαίτε για τον Βίλχελμ Μάιστερ.

 

Οφείλω να ομολογήσω ότι το αίτημά σας μου άρεσε. Από συνειδητή επιλογή, έχω αρνηθεί να υποκύψω στις πνευματικές μόδες και έχω απαρνηθεί το εύκολο κύρος των ψευδοφιλοσοφικών ιδιολέκτων. Πιστεύω πως αυτό θα με έκανε να χάσω την αποδοχή των νέων, που εύκολα θαμπώνονται από το φανταχτερό περίβλημα των λέξεων. Η πρόσκλησή σας με συγκινεί και με καθησυχάζει. Θα επιχειρήσω λοιπόν μαζί σας μια γενικότερη επισκόπηση.

 

Κατ αρχάς, θα σας παρακαλέσω να παραμερίσετε και να διώξετε από τη σκέψη σας τον νεορομαντικό, ολότελα επιτηδευμένο πεσιμισμό, που έχει δηλητηριάσει μια ολόκληρη γενιά. Σας έχουν πει ότι ο κόσμος είναι παράλογος. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Μια πρόταση είναι παράλογη όταν αντιβαίνει στη λογική. Ένας νόμος είναι παράλογος όταν προσβάλλει τον κοινό νου. Αλλά ο ισχυρισμός ότι τα πάντα είναι παράλογα είναι παράλογος από μόνος του. Ο κόσμος είναι αυτό που είναι, δεν εξαρτάται ούτε από τη λογική ούτε από τον κοινό νου. Δεν είναι παρά ένα σημείο εκκίνησης, ένα δεδομένο. Τι θέλουμε; μήπως ο κόσμος να είχε φτιαχτεί για τη δική μας τέρψη;

 

Αυτό θα ήταν όντως το πιο εκπληκτικό θαύμα. Ο κόσμος δεν επιζητά τίποτε. Δεν είναι ούτε ευνοϊκά ούτε αρνητικά διακείμενος. Σας έχουν πει ότι ο άνθρωπος είναι ένα ον προορισμένο να πεθάνει και ότι αυτό θα πρέπει να σας προκαλεί μια αδιάλειπτη αγωνία. Γιατί; Ο θάνατος δεν είναι μια σκέψη. "Το ίδιον των σκέψεων για το θάνατο" έγραφε ο Μοντερλάν "είναι ότι είναι ξένες προς τη σκέψη". Ο θάνατος των αγαπημένων μας προσώπων μας συγκλονίζει. Ο δικός μας όμως; Αν τον φοβόμαστε σημαίνει ότι μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο στον οποίο υπάρχουμε και συγχρόνως έναν κόσμο στον οποίο διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχουμε. Οι δυο αυτές σκέψεις είναι ασύμβατες.

 

Σας έχουν πει ότι ζούμε αιωρούμενη πάνω από μιαν άβυσσο και ότι, μόλις συνειδητοποιήσουμε την επικινδυνότητα της θέσης μας, όλη μας η ύπαρξη στροβιλίζεται στο κενό. Οι άνθρωποι ανέκαθεν ήταν μετέωροι ζωντας πάνω από μιαν άβυσσο, αυτό όμως ποτέ δεν τους εμπόδιζε να ερωτεύονται, να εργάζονται, να δημιουργούν. Δεν έχετε παρά να τους μιμηθείτε.

 

Θα σας αντιτάξουν: «Όλα πια έχουν αλλάξει. Οι άνθρωποι των παρελθοντικών χρόνων στηρίζονταν στην πίστη τους. Και δεν ζούσαν, όπως εμείς, αντιμέτωποι με την απειλή μιας ολικής καταστροφής του πλανήτη». Και ποιος σας εμποδίζει να έχετε μια πίστη; Μήπως ο θάνατος του Θεού; Ας θεωρήσουμε ότι ο Θεός έχει προσλάβει νέες μορφές. Γνωρίζετε, όμως, ότι υπάρχει εντός σας κάτι υπέρτερο από σας. Γνωρίζετε ότι αυτό το μεγαλείο ενυπάρχει σε κάθε άνθρωπο και ότι ο δειλός αποφαίνεται ο ίδιος για τον εαυτό του. Γνωρίζετε ότι οι καταστροφές που απειλούν την Ανθρωπότητα δεν αποτελούν παρά δικά της έργα και ότι μια κοινή και σθεναρή βούληση θα μπορούσε να τις αποτρέψει. Γνωρίζετε ότι, ακόμα κι αν πορευόμαστε στο χείλος της αβύσσου, κανείς δεν μας υποχρεώνει να πέσουμε μέσα.

 

Σας είπαν ότι οι παλαιές ηθικές αξίες είναι ξεπερασμένες. Λάθος. Εάν απογυμνώσετε τη σημερινή ανθρωπότητα από τις λέξεις που την περιβάλλουν, αυτό που ξεπροβάλλει είναι πάντα ο ίδιος προαιώνιος άνθρωπος. Συγγραφείς εξαγγέλλουν το τέλος του κλασικού πολιτισμού. Ισχυρίζονται ότι «οφείλουμε να αποδεχτούμε το αυτονόητο». «Με τον εικοστό αιώνα», λένε, «κλείνει οριστικά μια περίοδος 5000 χρόνων της Ανθρωπότητας, η περίοδος των μεγάλων κλασικών πολιτισμών, και έρχεται μια νέα, που δεν θα έχει πλέον καμία σχέση με την προηγούμενη. Και δεν πρόκειται για μια νέα παραλλαγή της ψυχής, που θα πραγματωθεί μέσα σε ένα ιστορικά προκαθορισμένο σώμα, αλλά για μια εντελώς νέα ψυχή μέσα σε ένα νέο σώμα».

 

Πώς; Μια νέα ψυχή μέσα σε νέο σώμα; Διαφωνώ. Δεν υπάρχει νέο σώμα. Σάμπως όλοι δεν διαθέτουμε μία καρδιά, ένα συκώτι, αρτηρίες και νεύρα, ακριβώς όπως και ο άνθρωπος του Κρο-Μανιόν; Όσο για την ψυχή, οι ηθικές αξίες δεν επινοήθηκαν αυθαίρετα από τίποτα ξεμωραμένους ηθικολόγους. υφίστανται γιατί, χωρίς αυτές, καμία κοινωνία αλλά και καμία ευτυχία δεν μπορούν να επιβιώσουν. Θα ξεκινήσω λοιπόν υπενθυμίζοντάς σας ορισμένους κανόνες τόσο παλαιούς όσο και ο πολιτισμός, οι οποίοι εξακολουθούν να ισχύουν ακόμα και στη σημερινή εποχή της νέας τεχνολογίας και των μηδενιστικών φιλοσοφιών.

 

Ο πρώτος είναι ότι δεν πρέπει να ζεις μόνο για τον εαυτό σου. Ο άνθρωπος που ομφαλοσκοπεί βρίσκει πάντα 1000 λόγους για να είναι δυστυχής. Ποτέ δεν θα έχει κάνει όλα όσα θα ήθελε και όφειλε να κάνει, ποτέ δεν θα έχει αποκτήσει όσα θεωρεί ότι έπρεπε να αποκτήσει, και σπανίως θα τον έχουν αγαπήσει όσο ο ίδιος ονειρεύτηκε να αγαπηθεί. Αν αρχίσει να αναμοχλεύει το παρελθόν, θα νιώσει ματαίως τύψεις και ενοχές. «Τα λάθη μας είναι προορισμένα για τη λήθη και αυτό είναι το μόνο που τους αρμόζει». Αντί λοιπόν να διαγράφετε ένα παρελθόν που τίποτα δεν μπορεί να το καταργήσει, προσπαθήστε να οικοδομήσετε ένα παρόν για το οποίο θα είστε κάποια μέρα υπερήφανος. Η ασυμφωνία με τον εαυτό σας είναι το χειρότερο δεινό. Όποιος ζει για τους άλλους, για την πατρίδα του, για μια γυναίκα, για ένα δημιούργημα, για τους λιμοκτονούντες, για τους κυνηγημένους, ξεχνά με θαυμαστό τρόπο τις δικές του αγωνίες, τις ταπεινές του έγνοιες. «Ο πραγματικός εξωτερικός κόσμος είναι ο πραγματικός εσωτερικός κόσμος».

 

Ο δεύτερος κανόνας είναι ότι πρέπει να πράττεις. Αντί να μεμψιμοιρούμε για τον παράλογο κόσμο, ας προσπαθήσουμε να μεταμορφώσουμε, ο καθένας από εμάς, τον μικρόκοσμο στον οποίο μας μέλλει να ζήσουμε. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε ολόκληρο το σύμπαν, αλλά ποιος στ’ αλήθεια θα ήθελε κάτι τέτοιο; Οι στόχοι μας είναι πιο κοντινοί και πιο απλοί: Να ασκήσουμε ένα επάγγελμα, να το επιλέξουμε σωστά, να το μάθουμε σε βάθος και να γίνουμε ειδήμονες σε αυτό. Ο καθένας έχει το δικό του πεδίο δράσης: Εγώ γράφω βιβλία, ο ξυλουργός συναρμολογεί τα ράφια για τη βιβλιοθήκη μου, ο τροχονόμος ρυθμίζει την κίνηση, ο μηχανικός κατασκευάζει, ο δήμαρχος διοικεί τον δήμο. Όλοι, όταν αναλαμβάνουν εργασίες που ξέρουν να κάνουν καλά, χαίρονται τη στιγμή που τις διεκπεραιώνουν και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που, ακόμα και στον ελεύθερο τους χρόνο, επιβάλλουν στον εαυτό τους δράσεις φαινομενικά άχρηστες, όπως τα παιχνίδια ή τα αθλήματα. Ο παίκτης του ράγκμπι που κυλιέται μέσα στις λάσπες από το σπρώξιμο του αντιπάλου είναι ευτυχισμένος. Όσο για τις κοινωφελείς δράσεις, ωφελούμαστε από την αποτελεσματικότητά τους. ο δραστήριος δήμαρχος κρατάει καθαρή την πόλη, ο δραστήριος ιερέας ζωντανή την ενορία, και οι επιτυχίες αυτές τους προσφέρουν ικανοποίηση.

 

Ο τρίτος κανόνας είναι ότι πρέπει να πιστεύεις στη δύναμη της θέλησης. Είναι λάθος να θεωρείς το μέλλον πλήρως προδιαγεγραμμένο. Ένας σπουδαίος άνθρωπος μπορεί να αλλάξει το ρου της ιστορίας. Και όποιος έχει τη δύναμη της θέλησης μπορεί να αλλάξει το ίδιο του το μέλλον. Φυσικά κανείς δεν είναι παντοδύναμος και η ελευθερία κάθε ανθρώπου έχει τα όριά της. Η ελευθερία ζει στο μεταίχμιο μεταξύ θέλησης και δυνατοτήτων. Δεν είναι στο χέρι μου να εμποδίσω έναν πόλεμο, μπορώ όμως με τα λόγια και τα γραπτά μου να κάνω μια πράξη που, αν πολλαπλασιαστεί από εκατομμύρια άλλες, θα περιορίσει τις πιθανότητες πολέμου. Μπορώ να αποφύγω να λέω στους συμπατριώτες μου, σε κάθε ευκαιρία ή και χωρίς κάποια συγκεκριμένη ευκαιρία, ότι έχουν φύγει και ότι για να σώσουν την τιμή τους πρέπει να αυτοκτονήσουν μαζί με τη χώρα μας. Δεν εξαρτάται από μένα να κερδίζω τις μάχες, είναι όμως στο χέρι μου να είμαι ένας θαρραλέος στρατιώτης, πάντα στο πόστο μου και σε ετοιμότητα. Κι ἀκόμα καθώς το όριο της θέλησης εξαρτάται από τη δική μας τόλμη, οφείλουμε πάντα, χωρίς να μας απασχολούν τα όρια, να κυβερνούμε τις ζωές μας όσο καλύτερα μπορούμε. Η οκνηρία και η δειλία είναι κινήσεις εγκατάλειψης. Η εργασία και η τόλμη, ηθελημένες κινήσεις δράσης. Και πιθανότατα η δύναμη της θέλησης να είναι η βασίλισσα όλων των αρετών.

 

Εντούτοις, ως τέταρτο κανόνα, θα σας πρότεινα μίαν άλλην αρετή εξίσου πολύτιμη με τη θέληση: την πίστη. Πίστη στις υποσχέσεις, στις δεσμεύσεις απέναντι στους άλλους, απέναντι στον εαυτό μας. Πρέπει να είναι κανείς αξιόπιστος και να μην απογοητεύει ποτέ τους άλλους. Η πίστη δεν είναι εύκολη αρετή. Χίλιοι πειρασμοί ξεπηδούν στην πορεία προς την τήρηση της δέσμευσης. Θα μου πείτε: «Μα πώς είναι δυνατόν; αν η γυναίκα που παντρεύτηκα αποδειχτεί φιλάρεσκη, άπιστη και ανόητη, εγώ οφείλω να της είμαι πιστός; Αν επιλέξω ένα επάγγελμα και συνειδητοποιήσω ότι δεν ανταποκρίνεται εν τέλει στις προσδοκίες μου, θα απαγορεύσω στον εαυτό μου να κάνει μια νέα αρχή; Αν έχω ενταχθεί σε ένα κόμμα και ανακαλύψω ότι απαρτίζεται από ένα σωρό άπληστους και αποπροσανατολισμένους ανθρώπους, θα αρνηθώ να μεταπηδήσουν σε κάποιο άλλο, το οποίο, τώρα που είμαι καλύτερα πληροφορημένος, αναγνωρίζω ως εντιμότερο;». Όχι! Πίστη δεν σημαίνει τύφλωση. Ωστόσο δεν πρέπει να αποδίδουμε σε μια προηγούμενη κακή επιλογή μας, τις απιστίες που ενδεχομένως αποτελούν ένδειξη ελλιπούς γενναιοδωρίας…

 

*****

 

Ολόκληρη η «Ανοικτή Επιστολή» έχει δημοσιευθεί σε μικρό βιβλίο από τις εκδόσεις ΡΟΕΣ- Το κείμενο αυτό γράφτηκε το 1966, μόλις ένα χρόνο πριν τον θάνατο του μεγάλου Γάλλου διανοούμενου. Αφορά στους νέους της εποχής, δηλαδή στη γενιά που όρισε τον κόσμο του σήμερα...

Γράψτε την άποψή σας

δεν βρέθηκαν σχόλια επισκεπτών...

Προσθέστε το σχόλιό σας

Ονοματεπώνυμο ή ψευδώνυμο  
Το e-mail σας (προαιρετικό - δεν δημοσιεύεται)  
Το σχόλιό σας

Δημοφιλέστερα άρθρα

Μια κοινωνία που εκδικείται δεν γίνεται πιο δίκαιη, γίνεται πιο πρωτόγονη

Αλμπέρ Καμί: Η αληθινή φρίκη της ύπαρξης δεν είναι ο φόβος του θανάτου, αλλά...

Άντον Τσέχωφ, «Ένας αριθμός»

Ο Τόμας Στερνς Έλιοτ γράφει για την ενότητα του ευρωπαϊκού πολιτισμού

Κρυμμένοι αρχιτεκτονικοί θησαυροί σε δρόμους της Αθήνας- Πού έμενε η μεγάλη ηθοποιός Κυβέλη

Πιστεύετε ότι είστε σημαντικός άνθρωπος, κύριε Χορν;

Είπε ο Γιάννης Τσαρούχης...

Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, ο λογοτέχνης της κελτικής συνεισφοράς στον ευρωπαϊκό πολιτισμό

Μνήμη Ολοκαυτώματος: Ποιοι και γιατί θέλουν να ταυτίσουν τους Εβραίους με τους ναζί

Η υφήλιος κινείται γύρω από την έναρξη της προεδρίας Τραμπ

Κι όμως, η βιολογία αναγνωρίζει μόνο δυο φύλα

Μένης Κουμανταρέας, ο δισεκατομμυριούχος της σκέψης και των παραισθήσεων

Ανατόλ Φρανς: Πώς το Κακό δίνει υπόσταση στο Καλό

Η μοναδική Μαρίκα Κοτοπούλη, το αντίβαρο στο Εθνικό Θέατρο και τα Ορεστειακά

Ο Διονύσιος Σολωμός γράφει για τη «Μητέρα μεγαλόψυχη»

Ροή ειδήσεων

Μ. Καραγάτσης: Σημασία δεν έχει τι γράφεις, αλλά πώς το γράφεις

Φερνάντο Πεσσόα: Πώς να ξεπλύνουμε το πεπρωμένο μας

Αλμπέρ Καμί: Η αληθινή φρίκη της ύπαρξης δεν είναι ο φόβος του θανάτου, αλλά...

Κανείς δεν είναι πιο επικίνδυνος από εκείνον που φαντάζεται τον εαυτό του αγνό στην καρδιά

Η δύσκολη σχέση του Γιοχάνες Μπραμς και του Φραντς Λιστ

Από τη μια ο Όργουελ, από την άλλη ο Χάξλεϊ

Η μοναδική Μαρίκα Κοτοπούλη, το αντίβαρο στο Εθνικό Θέατρο και τα Ορεστειακά

Ο Διονύσιος Σολωμός γράφει για τη «Μητέρα μεγαλόψυχη»

Μνήμη Ολοκαυτώματος: Ποιοι και γιατί θέλουν να ταυτίσουν τους Εβραίους με τους ναζί

Άρθουρ Σοπενχάουερ: Η σύμπτωση δεν έχει καμία θέση στη ζωή

Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, ο λογοτέχνης της κελτικής συνεισφοράς στον ευρωπαϊκό πολιτισμό

Ανατόλ Φρανς: Πώς το Κακό δίνει υπόσταση στο Καλό

Πιστεύετε ότι είστε σημαντικός άνθρωπος, κύριε Χορν;

Κι όμως, η βιολογία αναγνωρίζει μόνο δυο φύλα

Είπε ο Γιάννης Τσαρούχης...

Τελευταία σχόλια

all rights reserved | developed & hosted by Jetnet ©